Krótka historia butów na obcasie

 

Marilyn Monroe powiedziała kiedyś, że jeśli podarujesz dziewczynie odpowiednią parę butów, to będzie mogła podbić w nich świat (parafrazuję). W dzisiejszych czasach istnieje ogromny wybór obuwia, jednak musimy mieć świadomość, że to w czym chodzimy ewoluuje od bardzo dawna. 

Sam but ma ogromne znaczenie w naszej kulturze. Niektórzy uważają, że w pewnym sensie posiada swoją osobowość. Wiele stylów, które uważamy za charakterystyczne dla naszej epoki istniało o wiele wcześniej, co spróbuję zobrazować w dzisiejszym wpisie.

Starożytność

Aktualnie najstarszy znany na świecie skórzany but został odnaleziony w 2010 r. w jaskini w Armenii. Datuje się go na jakieś 5 500 lat wstecz. Szczegóły tutaj. Jednak to nie jest jedyny udokumentowany but w historii ludzkości. Starożytni Egipcjanie nosili prototyp klapek, które tworzyli z zawiniętej trawy i liści. 

 

Co ważne, jedną z większych różnic między obuwiem, które było noszone kiedyś, a tym, które jest noszone teraz, oprócz procesu produkcji, jest częstotliwość użytkowania. W starożytności nie noszono butów zbyt często. Tutaj pozwolę sobie przytoczyć przykład sportowców podczas pierwszych igrzysk olimpijskich w Grecji, którzy rywalizowali między sobą boso. 

Renesans

Wysokie obcasy dziś nie są zbyt praktyczne (przynajmniej w moim odczuciu), jednak w czasach Renesansu pełniły istotne funkcje. Pierwowzorem butów na obcasie były tzw. chopines. Gruba podeszwa, a także wysokość (osiągały wysokość 18 cali czyli ok. 46 cm) były pomocne w tym, aby nie zamoczyć stóp podczas powodzi, które szczególnie nawiedzały Wenecję i z tego też względu stały się popularne wśród tamtejszej arystokracji. Początkowo jednak tego typu buty nosiły weneckie prostytutki, które były w nich wyższe od swoich potencjalnych klientów, co dodawało im pewności siebie i pozwalało zmysłowo chodzić. W tym okresie mężczyźni służący w armii także nosili buty na podwyższeniu, gdyż łatwiej im było strzelać z łuku. 

Chopines, Northampton Museums and Art Gallery, XVI w.

XVII-XVIII w.

W późniejszym okresie obcasy stały się podstawowym obuwiem europejskiej arystokracji (pierwszą udokumentowaną władczynią była Elżbieta I, jednak dopiero Francuzi rozpropagowali tę modę - a dokładnie Ludwik XIV). Co ważne, aż do ok. 1660 r. nie było rozróżnienia płciowego między butami. Te, które nosił król nadawały się także dla królowej. Po tym czasie buty męskie stawały się bardziej praktyczne, natomiast damskie bardziej ozdobne.

French heels lub pompadour heels (na cześć kochanki, a później żony króla Ludwika XIV), jak widzicie miały bardzo ciekawie zakrzywiony obcas, przez co niezwykle trudno się w nich chodziło. Mimo to stały się modne wśród paryskiej arystokracji. Na ich cześć powstał satyryczny poemat, którego fragment przytoczę (w wolnym tłumaczeniu): na francuskich obcasach, kiedy idziesz na bal, modnie jest się chwiać i pokazywać jak upadasz. 

Latchet-tie shoes, Northampton Museums and Art Gallery, XVII w.

Velvet mules, Elephant Book Company, XVIII w.

Pompadour heels Elephant Book Company, XVIII w.

 

 

Rewolucja Francuska i XIX w.

Rewolucja Francuska przyniosła pewne zmiany. Ponieważ wysokie obcasy były symbolem "tamtych", w domyśle złych, czasów, zdecydowano się na bardziej praktyczne obuwie.  Kolejne zmiany przyniósł XIX w. i rewolucja przemysłowa. Z domów towarowych zniknęły ręcznie szyte chopines. Charles Goodyear wynalazł gumę wulkaniczną, którą zaczęto także wykorzystywać przy tworzeniu podeszew.  

W okresie napoleońskim zaś popularne stały się pantofle z kwadratowymi noskami zawiązywane wstążką (przypominają baletki). Podobno cesarzowa Józefina (żona Napoleona) posiadała 300 par tych butów.

W latach 50. XIX w. buty na obcasie ponownie powróciły do łask. Obcasy były jednak nieco niższe (ok 2-4 cm.) i stały się klasycznym obuwiem dworskim kojarzonym już raczej z kobietą.  

 

Square-toed slippers Elephant Book Company, ok. 1840 r.

Brass heel Northampton Museums and Art Gallery, ok. 1850.

Sufrażystki & Hollywood

W pewnym okresie dziejów wysoki obcas był symbolem walki kobiet o prawa obywatelskie. Dopiero 1929 r. buty na obcasie stały się symbolem gwiazd Hollywood.

Paryskie sufrażystki, pocz. XX w.

Lata 50. XX w.

To Christian Dior przywrócił francuski styl obuwia, natomiast Roger Vivier, który pracował dla Christiana zamienił gruby obcas na igłę i tak powstały szpilki, które znamy dziś. Buty te stworzyły nowoczesny symbol kobiecej płci. 

Stiletto heel Northampton Museums and Art Gallery, lata 50. XX w.

Teraźniejszość

Mimo iż czerpiemy, nawet nieświadomie, z przeszłości, to nasze czasy bogate są w różnorakie, czasem dość nietypowe modele butów. Chyba najlepszym przykładem będzie tutaj but Armadillo, który przenosi cały ciężar ciała na palce. No i cóż, wygląda nietypowo.

but Armadillo, The Museum of Savage Beauty, 2010

Jeżeli jednak z tej naprawdę krótkiej historii buta na obcasie można wyciągnąć jakiś wniosek, to na pewno taki, że większość modeli butów, które nosimy dziś, mimo wszystko, ma swoje korzenie w przeszłości. Jedynie nasze podejście do butów uległo zmianie. Niegdyś był to towar deficytowy, dostępny dla elit. Nie wszystkie stany społeczne mogły sobie pozwolić na ich zakup lub częstą wymianę. Obecnie żyjemy w czasach, gdzie każdy z nas buty nosi, różni się jedynie ich cena i krój. :)

Zobacz także: Krótka historia szminki